Czym jest kontinuum?

Jeśli nie pamiętasz budowy układu rozrodczego, hormonów płciowych i faz cyklu, przypomnij sobie: Jak działa układ rozrodczy?

Kontinuum to koncepcja ukuta przez prof. Jamesa B. Browna. Opisuje różne warianty cykli, które mogą zdarzyć się kobiecie w trakcie jej życia.

  • Brak aktywności folikularnej. To okres, w którym nic się nie dzieje — poziom hormonów się nie zmienia, pęcherzyki nie dojrzewają. W tym czasie możesz nie zauważać żadnego śluzu lub obserwować stałą wydzielinę.
  • Aktywność folikularna bez owulacji. Poziom FSH trochę rośnie, pęcherzyki zaczynają dojrzewać i wydzielać estrogeny, ale nie dochodzi do owulacji. Możesz wtedy obserwować „łaty” śluzu, po których jednak nie wzrasta temperatura.
  • LUF — czyli zluteinizowany, niepęknięty pęcherzyk. To sytuacja, gdy pęcherzyk dojrzewa, ale wystąpił problem ze wzrostem LH. Jest go zbyt mało, by spowodować pęknięcie pęcherzyka (czyli właściwą owulację), ale na tyle dużo, by pęcherzyk częściowo się zluteinizował (czyli zamienił się w ciałko żółte). Ciałko żółte wydziela progesteron, ale dość mało i przez krótki czas. Twoje obserwacje mogą przypominać typowy cykl, ale objawy płodności mogą być trudne w interpretacji, a wyższa temperatura może się utrzymywać tylko przez dość krótki czas. Co ciekawe, po takim wydarzeniu, gdy spada poziom progesteronu, może — ale nie musi — wystąpić krwawienie.

    • Jeśli wystąpi krwawienie, ten cykl może wyglądać podobnie do cyklu z niedomogą lutealną lub z krótką fazą lutealną (więcej poniżej).
    • Jeśli wystąpi krwawienie, ale wcześniej nie dało się ustalić szczytu śluzu, to krwawienie uznaje się za śródcykliczne.
    • Jeśli krwawienie się nie pojawi i wcześniej nie udało się ustalić szczytu śluzu, to uznaje się, że nie było owulacji i cykl trwa dalej.
    • Jeśli krwawienie się nie pojawi, ale wcześniej dało się względnie ustalić szczyt śluzu i wzrost temperatury, może Cię to wprawić w nie lada konsternację. Faktycznie, ze wszystkich wariantów ten jest najbardziej problematyczny. Nie wszystkie metody mają jasne wskazania, co robić w takiej sytuacji. W metodzie Rötzera i w metodzie polskiej mówi się w takim przypadku o cyklu bezmiesiączkowym, natomiast w metodzie Billingsa prawdopodobnie przynajmniej jedno z kryteriów szczytu nie zostanie spełnione, przez co krwawienie będzie traktowane jako śródcykliczne.

    Dowiedz się więcej: Czy wzrost temperatury zawsze świadczy o owulacji?

  • Niedomoga lutealna. To sytuacja, gdy skok LH jest wystarczający, by wywołać owulację, ale nie na tyle, by pęcherzyk przemienił się w pełni uformowane ciałko żółte. Poziom progesteronu wzrasta bardziej niż w przypadku LUF, ale wciąż jest zbyt niski. Nie zawsze można to zauważyć na karcie obserwacji cyklu. Czasem objawy płodności są trudne w interpretacji, a faza lutealna jest krótka. Czasem jednak cykl wygląda dość zwyczajnie i dopiero badanie progesteronu (tydzień po owulacji) ujawnia problem. Mimo owulacji taki cykl jest niepłodny.
  • Krótka faza lutealna. To sytuacja podobna do poprzedniej, z tym że poziom progesteronu po owulacji osiąga normalny poziom. Zaczyna jednak przedwcześnie opadać, przez co faza lutealna jest zbyt krótka. Taki cykl również mimo owulacji jest niepłodny.
  • Płodny cykl owulacyjny. To typowy cykl, w którym pęcherzyk dojrzewa i pęka wskutek prawidłowego skoku LH. Następnie przemienia się w pełni uformowane ciałko żółte wydzielające progesteron, który utrzymuje się na odpowiednim poziomie. Tylko taki cykl umożliwia poczęcie i utrzymanie ciąży.

W rzeczywistości granice między różnymi wariantami nie są bardzo wyraźne. Warianty stopniowo przechodzą w kolejne wraz z dojrzewaniem i stabilizacją mechanizmu owulacji. Dlatego nazywa się to kontinuum — zgodnie z definicją to ciągły, uporządkowany zbiór elementów przechodzących płynnie jeden w drugi.

Czy tylko płodny cykl owulacyjny jest zdrowy?

Być może spotkałaś się ze stwierdzeniem, że tylko płodny cykl owulacyjny jest prawidłowy, a pozostałe warianty są patologiczne. To nie jest do końca prawda.

Po pierwsze, istotne znaczenie ma etap życia, na którym się znajdujesz. Brak aktywności folikularnej jest naturalny u małych dziewczynek, kobiet po menopauzie i przez pewien czas po porodzie. Nietypowe cykle nie są niczym zaskakującym w okresie dojrzewania, podczas powrotu płodności po porodzie i przed menopauzą. Dawniej, gdy kobiety częściej zachodziły w ciążę, mogły doświadczać więcej nietypowych wariantów i stosunkowo mało typowych cykli.

Po drugie, ciało nie ma w sobie prostego przełącznika typu „płodność/niepłodność”. Bardziej przypomina maszynę z systemem kół zębatych lub dawny młyn z kołem młyńskim. Gdy coś zatrzyma koło (np. ciąża, laktacja, choroba lub leki), potrzebuje ono trochę czasu, by się na nowo rozkręcić. Nawet jeśli nic już go nie blokuje (np. odstawiłaś dziecko od piersi lub przestałaś stosować antykoncepcję hormonalną), to potrzeba trochę czasu, by cykle znów stały się regularne.

Po trzecie, nietypowe cykle są objawem zaburzeń, a nie problemem samym w sobie. Jak stwierdził prof. James B. Brown:

„Warianty cyklu nie powinny być uznawane za nieprawidłowe, są normalną reakcją na czynniki środowiskowe mającą zapewnić, że ciąża nie zajdzie w bardzo niekorzystnych warunkach dla matki i płodu.”

Źródło: James B. Brown, Studies on Human Reproduction: Ovarian Activity and Fertility and the Billings Ovulation Method, The Ovulation Method Research and Reference Centre of Australia, Melbourne 2000, s. 19 (tłum. własne).

Nietypowe cykle mogą wystąpić w przypadku niedożywienia, choroby lub stresu. To nie nietypowe cykle są problemem, ale ich przyczyna. Dlatego „regulowanie” ich za pomocą pigułki antykoncepcyjnej nie ma większego sensu, bo to jedynie maskuje problem, a nie leczy przyczyny. Dlatego jeśli masz nietypowe cykle i nie umiesz tego wyjaśnić swoją sytuacją życiową, warto przyjrzeć się bliżej swojemu stanowi zdrowia, skonsultować się z doświadczonym lekarzem i poszukać przyczyny.

Jednocześnie, jeśli znasz przyczynę, usunięcie jej i wyregulowanie cykli nie zawsze jest możliwe. Niestety, nie wszystkie choroby da się wyleczyć, nie każdą traumę da się do końca przepracować. Czasem można tylko łagodzić objawy. W przypadku choroby przewlekłej lub zaburzeń psychicznych uznanie nietypowych cykli za jeden z objawów, a nie problem, może pomóc zachować lepsze samopoczucie.

Dla katolików unikających ciąży głownym problemem nietypowych cykli może być zbyt duża liczba dni płodnych. W przypadku nieregularnych cykli rozwiązaniem mogą być metody śluzowe (metoda Billingsa lub Model Creighton).

Dowiedz się więcej: Jakie są wady i zalety metod rozpoznawania płodności?

Pamiętaj: nie jesteś zepsuta, gdy przez wiele miesięcy po porodzie nie masz miesiączki; gdy Twoje cykle są nieregularne przed menopauzą lub po odstawieniu anykoncepcji hormonalnej; gdy jesteś chora lub zestresowana i Twój cykl się wydłuża. To naturalna i prawidłowa reakcja Twojego ciała.

Źródła

  1. James B. Brown, Studies on Human Reproduction: Ovarian Activity and Fertility and the Billings Ovulation Method, The Ovulation Method Research and Reference Centre of Australia, Melbourne 2000, s. 17–19.
  2. Słownik Języka Polskiego PWN, hasło kontinuum, sjp.pwn.pl, dostęp 27.07.2022.