Jeśli nie pamiętasz budowy układu rozrodczego, hormonów płciowych i faz cyklu, przypomnij sobie: Jak działa układ rozrodczy?
Metody śluzowe (czyli metoda Billingsa lub Model Creighton (CrMS) — polegające na obserwacji wyłącznie śluzu szyjkowego) uchodzą wśród wielu osób za nieskuteczne. Dowodem na to mają być badania WHO z 1981 r. podające skuteczność metody Billingsa równą 80%. Jednocześnie oficjalne organizacje promujące zarówno metodę Billingsa, jak i CrMS, twierdzą, że metody te osiągają 99,5% skuteczności przy prawidłowym stosowaniu. W stosunkowo niedawnym badaniu nad metodą Billingsa w Chinach w 1997 r. nie zarejestrowano ani jednej nieplanowanej ciąży związanej z samą metodą, a wskaźnik zawodności wyniósł tylko 0,5 w przypadku błędów w stosowaniu. Czy ma więc sens mierzenie temperatury i korzystanie z reguł kalendarzowych (np. Döringa)?
Dowiedz się więcej: Na czym polega metoda Billingsa?
Światowa Organizacja Metody Owulacji Billingsa (WOOMB) opisuje szerzej niezależne badanie WHO. Wskaźnik zawodności przy prawidłowym stosowaniu wyniósł 2,2, a przy typowym — 22,3. Warto jednak zwrócić uwagę na przyczyny nieplanowanych poczęć:
- prawie 70% z nich to rezultat świadomego złamania reguł,
- kolejne 17% to efekt niepoprawnej interpretacji,
- niecałe 10% wynikało z niedoskonałości metody, a pozostałe — z błędów nauczania lub nieznanych przyczyn.
Gdyby pominąć pierwszą grupę nieplanowanych poczęć, metoda osiągnęłaby skuteczność 92,9%. Ciekawie koresponduje to z ponad 92% skutecznością metody objawowo-termicznej przy niekonsekwentnym stosowaniu w niemieckich badaniach z 2007 r. Być może część par skracała fazę płodności w oparciu o obserwacje śluzu, wykorzystując do współżycia wszystkie dni suche, nawet po dniu wskazanym przez obliczenia (np. regułę Döringa) — opierając się na podobnych zasadach, co metoda Billingsa.
Twórcy CrMS z wyżej opisanych względów postanowili nie brać pod uwagę poczęć spowodowanych świadomym złamaniem reguł, nazywając je planowanymi ciążami. Spotkało się to z niezbyt entuzjastycznym przyjęciem m.in. twórców metody Sensiplan. Wstrzemięźliwość seksualna jest istotnym, a jednocześnie trudnym elementem metod rozpoznawania płodności. Para świadomie współżyjąca w fazie płodnosci niekoniecznie stara się o dziecko — w wielu przypadkach nie wytrzymuje przedłużającego się okresu wstrzemięźliwości i ryzykuje poczęcie wbrew intencjom. Uwzględniając nieprawidłowe stosowanie metody, badacze są w stanie przynajmniej częściowo zorientować się, jakiego poziomu zaangażowania wymaga od użytkownika metoda — na ile jest trudna, frustrująca i podatna na błędy.
Dowiedz się więcej: Czy Model Creighton jest lepszy od metody Billingsa?
W fazie przedowulacyjnej metody śluzowe pozwalają ustalić stan płodności na każdy dzień, bez dzielenia cyklu na trzy fazy i czekaniem wiele dni na owulację. Dlatego dla wielu osób ważna jest informacja, jaka część nieplanowanych poczęć w metodach śluzowych jest skutkiem zbyt wczesnego wyznaczenia fazy lutealnej (tzw. podwójny szczyt), a jaka — zbyt późnym ostrzeżeniem o nadchodzącej owulacji (tzw. ciąże z suchego dnia). Z dawnych badań nad metodą Billingsa wynika, że w fazie przedowulacyjnej osiąga ona skuteczność 90,2–97,1%.
Warto zwrócić uwagę, że na początku XXI w. w metodzie Billingsa uściślono definicję szczytu. Za tą zmianą stały szerokie badania nad przemianami hormonalnymi przeprowadzone w latach 80. i 90. przez prof. Jamesa Browna. Wcześniej szczyt ustalano podobnie jak w popularnych metodach objawowo-termicznych. Obecnie to ostatni dzień odczucia śliskości w sytuacji, gdy zaobserwuje się zmieniający, rozwijający się obrazu śluzu kończący się odczuciem śliskości na sromie (przy chodzeniu, nie podcieraniu), po którym następuje wyraźny zanik śliskości i mokrości. Dzięki tej zmianie unika się pomyłek w przypadku tzw. podwójnego szczytu. Niestety niektóre kobiety z mniej czytelnym obrazem śluzu (np. w pierwszych cyklach po porodzie) mogą mieć problem z zastosowaniem reguły szczytu i ustaleniem niepłodności poowulacyjnej. W tym wypadku metody objawowo-termiczne mogą się sprawdzić lepiej. Jednocześnie warto zwrócić uwagę, że w przeciwieństwie do metod objawowo-termicznych niemożność rozpoznania szczytu w metodzie Billingsa nie wyklucza ustalenia dni niepłodnych. W zależności od obrazu wydzieliny istnieje możliwość ustalenia niepłodności względnej.
Chińskie badanie z wyjątkowo niskim wskaźnikiem zawodności miało miejsce już po zmianie reguł. Oficjalna strona metody Billingsa wskazuje na kilka aspektów tego badania w porównaniu z poprzednimi:
- Obejmowało większą liczbę uczestników, co zmniejsza margines błędu i jest bardziej wiarygodne ze statystycznego punktu widzenia.
- Miało miejsce ok. 20 lat później, więc uczestnicy korzystali z udoskonalonych metod nauczania.
- Uczestnicy ze względu na politykę jednego dziecka byli bardzo zmotywowani do przestrzegania reguł w celu uniknięcia ciąży.
Ostatecznie opierając się na śluzie (tzn. stosując metody śluzowe lub poporodową regułę szczytu w metodach objawowo-termicznych), możesz spodziewać się co najmniej 92% skuteczności w przypadku przestrzegania reguł. Przy prawidłowym stosowaniu skuteczność może sięgać 100%. Wysoką skuteczność zapewnia przede wszystkim poważna motywacja, dokładna obserwacja objawów płodności i rzetelna znajomość reguł, co wiąże się też z nauką pod okiem wykwalifikowanego nauczyciela. W przeciwieństwie do metod objawowo-termicznych metody śluzowe nie posiadają bufora bezpieczeństwa w postaci temperatury i kalendarzowych obliczeń, więc każde odstępstwo od reguł skutkuje współżyciem w fazie płodności.
Skuteczność metod śluzowych można porównać ze skutecznością prezerwatyw. Obie metody są w dużej mierze zależne od postępowania użytkownika, przez co mogą skutkować nieplanowanymi ciążami w wyniku błędów i zaniedbań. Jednocześnie — poprawnie stosowane — mogą być bardzo skuteczne. Dlatego jeśli masz długie i nieregularne cykle, możesz zainteresować się poporodową regułą szczytu dla długich cykli w metodach objawowo-termicznych (standardowo stosowaną w okresie poporodowym i przed menopauzą), która działa podobnie jak metoda Billingsa. Pamiętaj jednak o dokładnej obserwacji, rzetelnej znajomości reguł i odpowiednim przeszkoleniu.
Źródła
- Evelyn L. Billings, John J. Billings, Maurice Catarnich, Atlas Metody Owulacji Billingsa. Obraz śluzu w czasie płodności i niepłodności, tłum. Ewa Małolepsza, wyd. 5 uzupełnione, Pallottinum, Poznań 1998.
- Elizabeth Raith, Petra Frank, Günter Freundl, Naturalne metody planowania rodziny. Poradnik medyczny, tłum. Piotr Bruszewski, Andrzej Klejewski, wyd. 1, Springer PWN, Warszawa 1997, s. 166–169, 172–179, 222–235.
- Tomasz Dmochowski, Hanna Cerańska-Goszczyńska, Maria Kinle, Efektywność metod naturalnego planowania rodziny, [w:] Rozpoznawanie płodności, red. Michał Troszyński, wyd. 3 poprawione i uzupełnione, PSNNPR, Warszawa 2009, s. 120–124.
- Evelyn L. Billings, John J. Billings, Some Clarifications Concerning NaProTECHNOLOGY and the Billings Ovulation Method (BOM), kwiecień 2006.
- Lek-Lim Chan, Differences Between the Billings Ovulation Method and Other Methods of Natural Family Planning, maj 2007.
- Richard Fehring, Donna M. Lawrence, Connie Philpot, Use Effectiveness of the Creighton Model Ovulation Method of Natural Family Planning, „Journal of Obstetric, Gynecologic, & Neonatal Nursing”, 23, 1994, 4, s. 303-309.
- Petra Frank-Herrmann i in., The effectiveness of a fertility awareness based method to avoid pregnancy in relation to a couple’s sexual behaviour during the fertile time: a prospective longitudinal study, „Human Reproduction”, 22, 2007, 5, s. 1310–1319.
- Effectiveness in preventing pregnancy, oficjalna strona Metody Owulacji Billingsa billings.life, dostęp 25.04.2017.
- Skuteczność Systemu, oficjalna strona Modelu Creighton creightonmodel.pl, dostęp 25.04.2017.
- Education Committee of OMR&RCA, Efficacy of the Billings Ovulation Method® for Avoiding Pregnancy, oficjalna strona Światowej Organizacji Metody Owulacji Billingsa woomb.org, dostęp 25.04.2017.
- Molly Marie Daley, Two Perspectives, One Conclusion: A Five-Country Study of the Ovulation Method, strona organizacji Fertility Appreciation Collaborative to Teach the Science factsaboutfertility.org, dostęp 06.10.2017.
- Leslie Rewis, In Defense of Mucus-Only Methods (Specifically Billings Ovulation Method), 31.05.2020, chartyourfertility.com, dostęp 17.08.2020.